Sadece Türk toplumunda değil, tüm dünyada ciddi ölçüde bir kullanım alanı olan yumurta, taze tüketilmesi önemli gıda maddeleri arasındadır. Taze tüketim için önerilen tarihlerin yumurta paketlerinde yer aldığı belirtilmelidir. Kimi mecralarda yumurta üzerindeki kodların son kullanma tarihiyle ilişkisi olduğu düşünülür. Bu bilginin doğru olmadığı söylenebilir. Bu nedenle de yumurta üzerindeki kodlar ne anlama geliyor sorusunun cevabı üretim bilgileriyle olduğu ifade edilir.
Öncelikle yumurta üstündeki kodlar sadece ülkemizde kullanılmaz. Bu sayı ve harflerin evrensel bir kullanımı söz konusudur. Bunların detayını açıklanması soldan sağa veya sağdan sola yapılabilir. Ülkemizde satılan tüm yumurtaların yurt içinde üretildiği belirtilmelidir. İthal yumurta kullanımları hariç olmak üzere, yumurta üstündeki ilk rakamın sağında beliren iki karakterli TR harfleri ülkemizin kodunu temsil eder. Pek çok yumurta firmasının ürettiği yumurtaların üzerine bu kodu ekler. Çünkü ithal yumurta kullanımı oldukça azdır. Toptan ve perakende satışlarda tercih edilmezken, sanayi amaçlı kullanımlarda ithal yumurtaya başvurulabilir. Bu yumurtalara da üretildiği ülkenin iki karakterli kodu eklenir.
Üretim Şekliyle İlgili Kodlar
Yumurtanın üzerinde yer alan ve TR ifadesini solundaki tek haneli rakamlar ise 0-3 aralığında yer alır. Bu kodların yumurtanın üretim metoduna işaret ettiği söylenebilir. Organik yumurtalar için farklı, serbest gezen yumurtalar için farklı ve çiftlik tavuklarından üretilen yumurtalar için farklı kodlar kullanılır.
0 Kodu İle Üretilen Yumurtalar
Pek çok yumurta firması organik veya serbest gezen tavuk adı altında yumurta satışı gerçekleştirir. Oysa yumurta üstündeki kodlar ne anlama geliyor sorusunun cevabını bilenler, bunu kolayca ayırt edebilirler. Üretim şeklinin kodlarla belirtildiği yumurtaların, bahsedilen kodların uygunluğu devlet eliyle denetlenmektedir. Bu nedenle satış yapılırken organik yumurta ismiyle satılsa bile, üzerindeki kodlara organik kodu eklenemez.
0 (sıfır) kodu ile üretilen yumurtaların tamamen organik olduğu rahatlıkla anlaşılabilir. Doğal köy tavuklarının doğal yollarla beslenmesi sonucu elde edilen doğal yumurtalar bu kodla anılır. Doğal yöntemlerin yavaş işlemesinden ve ele geçen yumurta sayısının az olmasından aynı zamanda en pahalı yumurta olduğu söylenebilir.
1 Kodu İle Üretilen Yumurtalar
Üretim metodu olarak ikinci kalite yumurtalar olarak tanımlanabilir. Reklamlarda sıkça duyulan serbest gezen tavuk yumurtaları bu kapsamda değerlendirilir. Organik yumurtaları ifade eden 0 kodundan farklı olarak ise, 1 kodu ile üretilen yumurtalar köy tavuklarından değil çiftlik tavuklarından elde edilir.
Bu kodla üretilen yumurtaların üretildiği tavuklar çiftliği tavuğu olarak tabir edilir. Yine tavukların doğal beslenmesi sonucu, yem verilmeden üretim beklenir.
2 Kodu İle Üretilen Yumurtalar
Yine çiftlik tavukları kullanılarak üretilen yumurtaları ifade etmek için kullanılır. Ancak bu yumurtalar diğer çiftlik tavuklarından farklı olarak kümes içerisinde büyütülürler. Dolayısıyla sınırlı da olsa bir serbest gezme alanı bulunan tavuklar, kısmen de olsa yemsiz doğal besin tüketebilirler. Çoğu besin kaynakları üreticinin verdiği yemler sonucu hızlı ve çok sayıda yumurtlama gerçekleştir.
3 Kodu ile Üretilen Yumurtalar
En ucuz yumurta türleri olduğu söylenebilir. Kümes tavukları olarak adlandırılan tavuklardan elde edilir. Buradaki çiftlik tavuklarının dışarıya çıkmasına izin verilmez ve tamamen üreticinin verdiği yemlerle beslenme sağlanır. Bu nedenle yumurta kalitelerinin düşük olduğu söylenmesi mümkündür. Kısa sürede çok sayıda yumurta elde edilmesinden dolayı fiyatları diğer kategorilere göre daha ucuzdur.
Üretim Yeriyle İlgili Kodlar
Yumurtanın üzerine damgalanmış şekilde işlenen kodlar bir kolide, bir pakette hatta bir firmanın ürettiği tüm yumurtalarda neredeyse ayı olduğu söylenebilir. Yumurta üzerindeki kodlar 0-3 arası bir sayı ve ardından iki karakterli büyük harf ile devam etmektedir. İlk başta yer alan sayının üretim metodu olduğu belirtilmişti. İki karakterli büyük harfler ise, yumurtanın üretildiği ülkeyi temsil etmektedir. Bu nedenledir ki ithal yumurtalar hariç tüm yumurtaların üzerinde 0-3 kodundan sonra TR ibaresi yer almaktadır.
Türkiye’de yumurta üretimi kendi içerisinde yeterli olabilmektedir. Bu nedenle toptan veya perakende satış amacıyla yumurta ithal edilmiyor. Yalnızca çok yüklü alımların yapıldığı ve sürümün önemli olduğu bazı sanayi sektörlerinde ithal yumurta kullanımı söz konusu olabilmektedir. Bundan dolayı, marketlerde satılan hiçbir yumurtada TR dışında bir kod görülmesi kolay rastlanan bir durum değildir.
Üretim Yerini İfade Eden Kodlar
Yumurtanın üstündeki kodlar üretim şekli-üretim ülkesi diye devam ettikten sonra sıradaki iki karakterli kod ise üretildiği ili ifade eder. Ülkemizde il plaka kodlarının kullanıldığı bu alanda, yumurtanın üretildiği çiftliklerin yer aldığı il belirtilmek zorundadır. Yine bu mekanizmanın da devlet tarafından kontrol edildiğini belirtilmekte yarar vardır.
TR ifadesinden sonra yer alan iki haneli rakamlar üretim çiftliğinin bulunduğu ilin plaka kodlarını belirtir. Çoğunlukla tedarikçi firmayla üretim tesisi aynı olsa da, bu bir zorunluluk değildir. Dolayısıyla üretici firma ile tedarikçinin farklı illerde olması mümkündür.
İşletme Kayıt Numaraları
Yumurta üstündeki numaralar sıralamasında üretim ilinden sonra ise işletme kayıt numarası gelmektedir. Bu ifade 3 haneden 10 haneye kadar olabilir. İşletmenin Gıda bakanlığına kayıt olduğu ve tescil edildiği kayıt numarasını ifade eder. Bu bilgi, şikayetler haricinde tüketicinin bir işine yaramaz. Ancak yumurtalar veya paketlerle ilgili bir şikayet söz konusu olduğunda, işletme kodu önemli hale gelir. Yumurta kırılmışsa da, aynı kodun yumurtanın satıldığı ambalaj üzerinde de yazılı olduğu ayrıca belirtilebilir.
Kümes-Kafes Numarası
3 veya 10 hane arasında değişen işletme kodunun ardından son sırada bir K harfi veya – (tire) ile ayrıldıktan sonra 1 veya 2 haneli bir numara daha yer alır. Yumurta üstündeki rakamlar son sırasında ise kümes ya da kafes numarası olarak tabir edilen sayılar bulunur. O yumurtayı üreten tavuğun kaç numaralı kümeste yer aldığı belirtilir. Yine bu bilgi de tüketicinin işine doğrudan yaramazken, denetim mekanizmaları açısından önemlidir.
Buradan da anlaşılacağı üzere bir yumurtanın üzerindeki numaraları okuyarak hangi yöntemlerle, hangi ilde, hangi işletme tarafından ve hangi kümeste üretildiğine kadar tüm bilgilere ulaşılabiliyor. Şimdi bu bilgileri daha toplu ve kolay anlaşılır şekilde vermek için örnek bir yumurta kodu üzerinden gidilmesi gerekir.
3TRXXAAAK4
3: Mor renkli belirtilen 3 sayısı, yumurtanın kafes tavuklarından üretildiğini belirtir.
TR: Yumurtaların Türkiye’de üretildiğini belirtir.
XX: Yumurtaların XX plaka kodlu ilimizde üretildiğini gösterir.
AAA: 3 ya da 10 hane arasında değişebilen AAA sayısı, yumurtayı üreten işletmenin kayıt tescil numarasıdır.
K: Kümes ya da kafes anlamına gelir. Bazen bunun yerine – (tire) kullanılabilir.
4: Yumurtanın belirtilen tescil numaralı işletmenin 4 numaralı kafesinde üretildiğini ifade eder.
Yumurta Üretim Tarihi
Zorunlu olmamakla birlikte, kimi işletmeler yumurtaların üzerine vurduğu kaşelerde, üretim tarihine de yer verebilir. Gün/Ay/Yıl şeklinde belirtilen üretim tarihi yumurta üzerindeki kodlar bölümünün hemen altında yer alır. Yine bazı işletmeler tarafından üretim tarihi, diğer bilgilerin yanına da işlenebilir. Üretim şekli-üretim ülkesi-üretim ili-işletme kayıt no-kümes no sıralamasının hemen arkasından GG/AA/YYYY şeklinde üretim tarihi yazılabilmektedir.
Yumurta üzerinde yer alan bilgilerin işlenmesi 2017 yılında bir zorunluluk haline getirildi. Hem denetim mekanizmalarının daha hızlı ve güvenli sağlanmasını amaçlayan bu uygulama aynı zamanda şikayet halinde yapılacak inceleme ve denetimlere de kolaylık sağlar. Dönemki adıyla Gıda bakanlığı tarafından hayata geçirilen uygulama ile, artık yumurta üretim tesislerinin denetimi çok daha kolay ve güvenilir hale gelmiştir.
Yukarıda yer alan kodlardan da anlaşılacağı üzere yumurta üzerindeki numaralar sayesinde bir koli ya da tek bir adet yumurtanın nerede üretildiği nokta atışı tespit edilebiliyor. Bu uygulama aynı zamanda bir şikayet oluşması halinde tesisin komple kapatılmasını da engelleyerek sadece sorun tespit edilen kümeste inceleme yapılmasına olanak sağlıyor. Hem tüketici hem de üreticiyi koruyan bu uygulamanın şu anki denetimleri ise Tarım ve Orman bakanlığı tarafından sağlanıyor.
Yumurta Üzerindeki Kodlar Ne Anlama Gelir?
Yumurta üreticilerinin tümü için getirilen kodlama sistemi, 2017 yılından bu yana bir zorunluluk olarak uygulanıyor. Köy yumurtaları için uygulanması zorunlu olan damgalama sisteminin köylerde pek uygulanabilirliği olduğu söylenemez. Yine de köylerden alınan organik tavuk yumurtalarına 0 (sıfır) ile başlayan kodlarla ulaşmak mümkündür.
Yumurta üstündeki numaralar sayesinde bir yumurtanın kalitesini anlamak çok kolay. Bu nedenle yumurta üstündeki kodlar ne anlama gelir sorusunun cevabı, hem üretici hem de tüketici açısından önemlidir.
Üretici açısından önemi, en başta bunun bir yasal zorunluluk olmasıdır. Yumurtayla ilgili bilgilerin yer almadığı yumurtaların satışına ciddi yaptırımlar uygulanır. Tekrarı halinde ise işletme kapatmaya kadar gidebilir. Bu nedenle yerel ve ulusal tüm yumurta üreticileri bu kodlama sistemini aktif bir şekilde kullanmaktadır. Bununla birlikte, bilinçsiz de olsa bir sorunun tespiti halinde, tüm tesisin faaliyetleri durdurulmasına gerek kalmadan inceleme yapılmasına olanak sağlıyor. Yumurtanın üretildiği il, işletme ve hatta kümes numarası bile belli olduğundan, sadece o kümeste inceleme gerçekleştiriliyor. Bu sayede işletmelerin zararı da bir nebze de olsa önlenmiş oluyor.
Tüketiciler açısından yumurtanın üstündeki kodlar ise kalite tespiti açısından oldukça önemlidir. Piyasada genellikle 2 ve 3 numaralı yumurtaları bulmak mümkündür. 0 ve 1 numaralı yumurtaların kalite düzeyi yüksek olduğu gibi fiyatları da biraz daha pahalıdır. Öte yandan 2 ve 3 numaralı yumurtaları üreten tavukların kısa sürede çok sayıda yumurta üretmesi sebebiyle fiyatları daha ucuz olarak nitelendirilebilir.
Organik yumurtaları ifade eden 0 (sıfır) kodu ise, piyasada bulunması en zor yumurta tipidir. Tamamen doğal köy tavuklarının, doğal beslenme şekilleriyle üretilen az sayıda yumurtalara eklenir. Yumurtlama süresi ve yumurta adedi az olduğundan, bu durum fiyatlara da yansır. Aynı şekilde 1 (bir) numaralı kod ile başlayan yumurtaların serbest gezen tavuk yumurtası olduğu bilinmektedir. Burada tavuklar çiftlik tavuğu iken, GDO olması yasaldır. Ancak beslenme şekilleri doğal olan bu tavukların yumurtaları da sıkça tercih edilir.
Öte yandan 2 (iki) ve 3 (üç) numaralı kodlara sahip yumurtaların üretildiği tavukların gezmesine müsaade edilmez ve sadece yumurtlama yemleriyle beslenirler. Yemlerde GDO kullanımı yine yasak olmadığından, kısa sürede çok sayıda yumurta elde edilebilir. Bu durum da doğrudan yumurta fiyatları üzerinde etkili olur.
Artık yumurta üzerindeki kodların ne anlama geldiği bilindiğine göre, yumurta seçimi yaparken bunlara dikkat edilebilir. Ayrıca işletme kayıt ve kümes numarasıyla ilgili bilgilerin ise, şikayet mekanizmalarında kullanılabileceği ayrıca belirtilmelidir. Herhangi bir tedarikçi firmanın bir koli ya da adet yumurtasıyla ilgili şikayet olduğunda, tarım bakanlığına bu bilgiler verilerek gerekli denetim ivedi olarak sağlanabilir.
——————————————————————————————————
Son olarak, sosyal medya hesaplarımızın bilgilerini de aşağıda paylaşıyoruz. Takip ederseniz işinize katkı sağlayacak, ilginizi çekebilecek paylaşımlarımızı izleyebilirsiniz.
Facebook: zorelmachine
Instagram: zorelmachine
LinkedIn: Zorel Machine
Youtube: Zorel Machine
Umarım sizler için faydalı bir yazı olmuştur.
Bir daha ki yazımızda görüşmek üzere..
